بررسی اجمالی از تاریخ علم جغرافیا از سده ششم تا دوازدهم میلادی (مقارن قرون وسطی)

بررسی تاریخ علم جغرافیا به جهت گستردگی آن در سه مقطع زمانی مورد توجه قرار گرفته است ‘
1- جغرافیا از قرون ششم قبل از میلاد تا قرون وسطی.
2- جغرافیا در قرون وسطی(مقارن قرون وسطی)
3- جغرافیا از قرون وسطی به بعد.
قسمت اول طی مقاله ای در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران در شماره های پیاپی 118و117 سال 1370 به چاپ رسیده. در قسمت دوم ‘ موضوع این مقاله که خلاصه آن از نظر می گذرد بررسی تاریخ جغرافیا از سده ششم تا سده دوازدهم میلادی(مقارن قرون وسطی) می باشد. اقدامات انجام شده در زمینه جغرافیا در این دوره با آنچه که قبل از قرون وسطی انجام شده کاملاً متفاوت است . دراین دوره اثرهای با ارزشی از جغرافیدانان‘سیاحان و کاشفان نواحی جغرافیایی به جای مانده‘در این آثار می بینیم که جغرافیا به عنوان یک علم مطرح شده و به بسیاری از سؤالات پاسخ داده و کاربردی بودن آن در مقاصد سیاسی ‘نظامی‘اقتصادی و اجتماعی از دیگر مشخصه های این دوره است که به منصه ظهور رسیده است . در این مقاله به صورت توالی زمان از قرن ششم به شرح حال دانشمندان جغرافیا و آثار آنها توجه شده و تحلیلهای مختصری هم در آثار آنها به عمل آمده است که البته کافی نیست . نکته دیگری که باید به آن اشاره نمود‘ شکوفایی جغرافیدانان مسلمان در این دوره است که بیش از دیگران در پیشرفت جغرافیا نقش داشته اند. اگرچه در شروع قرون وسطی‘چینی ها‘هندی ها و ژاپنی ها اثرهای باارزشی در جغرافیا به جای گذاشته اند‘ ولی فعالیتهای جغرافیدانان مسلمان از قرن ششم به تدریج شروع می شود و در قرن یازدهم با برآمدن ابوریحان بیرونی به اوج خود می رسد.از اوایل قرن دوازدهم شاهد رکودی در فعالیتهای جغرافیدانان مسلمان هستیم که این رکود با اقدامات چشم گیر جغرافیدانان و کاشفان اروپایی جبران می شود که بررسی آن به بحث در مقاله دیگری(جغرافیا از قرون وسطی به بعد) احاله می شود.